2017 yılının sonlarına doğru Amerika’da ‘’Bird’’ (Kuş) ismi ile ortaya çıkan elektrikli skuter kiralama projesi, zamanla büyüyerek tüm dünyaya yayıldı. Uber’in stratejisine benzer bir strateji ile hareket eden firmalar, kanuni düzenleme
yapılmasını beklemeden hızlı bir şekilde sokaklarda yayılıp daha sonra LOBİ faaliyetleri ile belediyeler ve merkezi hükümet yetkililerinden aldıkları destek ile pazardaki yerlerini sağlamlaştırdılar. Bunu yaparken sıklıkla “çevre dostu”, “özgürlük” gibi kulağa hoş gelen pazarlama stratejilerini kullandılar. Ülkemizde olduğu gibi 3-4 yılı bulan düzenlemeler, bu süre içerisinde firmalara finansal açıdan avantajlar sağladı.
Avantajları olduğu kadar dezavantajları da beraberinde getiren sistem, bu hafta itibariyle ülkemizde yasal hale getirildi. Getirildi getirilmesine fakat İstanbulluların kaldırımlarına çöken, özellikle görme engelli vatandaşlarımızın çok şikayet ettiği ve hiçbir kurala tabi olmayan bu skuter yığınları bir düzene kavuşacak mı yoksa geçmişte olduğu gibi doğada kafasına göre dolaşan vahşi atlar gibi istediklerini yapmaya devam mı edecekler, bunu hep
birlikte göreceğiz.
E-SKUTER TANIMI ve SINIFLANDIRMASI
Dünyada micro mobilitenin yani küçük elektrikli araçlarla sağlanan hareketliliğin bir parçası olan skuter için uluslararası tanımlama, Personal Light Electric Vehicle (kişisel hafif elektrikli araçlar) olarak geçer. E-skuterler ülkeler tarafından hatta aynı ülke içindeki eyaletler tarafından bile çok farklı tanımlanabiliyor. Anlaşılan tanımlanmanın yerine oturması biraz zaman alacak. Örneğin ABD’nin North Carolina eyaleti, skuterlerin “DMV birimi”ne yani “motorlu araçlar birimi”ne kaydedilmesini zorunlu kılıyor.
E-skuterlerin güvenli bir şekilde kullanılmasının önündeki en büyük engel; yolların arabalara, kaldırımların yayalara göre dizayn edilmiş olmasıdır. Araç yolunda kullanıldığı zaman trafiği, kaldırımda kullanıldığı zaman yayaları tehlikeye atan bu sistem, gelecekte birçok kazanın habercisi olacak gibi duruyor. Yapılan araştırmalarda skuter kazalarının çoğunluğu, ilk kullanımlarda yani alışma sürecinde oluyor.
Alkol veya uyuşturucu madde kullananların hiçbir ulaşım aracını kullanmamaları gerekirken, bu maddelerin etkisindeki bir skuter kullanıcısının ölümcül bir kazaya karışma riski daha yüksektir.
Bu tür ulaşım sistemlerine hazırlık yapılmadan, altyapı oluşturulmadan izin verilmesi; oluşacak her ciddi kazada bunun böyle olacağını söyleyenlerin haklılığını maalesef ortaya koyacaktır.
Yaptığımız gözlemler sonucunda skuter kullanıcıların sinyal vermek, durmak-kalkmak gibi trafik kurallarının kendileri için de geçerli olduklarının farkında değiller. Kullanıcılara bu konularda eğitim verilmesi, olası kazaları önlemekte çok faydalı olacaktır.
DENETİM
Yönetmeliklerle kuralların belirlenmesi elbette önemli fakat bu kurallara uyulup uyulmadığının denetimi çok daha önemli. Sonuçta dünyanın en mükemmel yasalarını çıkarsanız bile sahada denetim yapılmadıktan sonra pek işe yaramayacaktır. Yaşlı ve engelli vatandaşlarımızın özellikle görme engelli vatandaşlarımızın, kaldırımda kullanılan veya kaldırımlara bırakılan e-skuterler tarafından tehlike altında oldukları çok aşikâr. Bu araçların yayalara karşı açılmış bir savaş olmamaları, onların huzurunu bozmamaları konusunda denetimlerin önemi, umarız ilgili kurumlar tarafından anlaşılmıştır.
KASK KULLANIMI
Dünya genelinde 16 yaş üstünün kiralayabildiği e-skuter için kask kullanım şartı getirilmesi çok önemlidir. Tüm yaş gurupları için kask kullanılması şartı getirilmesi kazaların daha az hasarla atlatılmasında fayda sağlayacaktır. Eğer bu şart getirilmiyorsa en azından 16 yaş ile
18 yaş arası gençlere kask kullanma şartı getirilmelidir. Bu, dünyanın birçok ülkesinde yapılan bir uygulamadır. Yağmurlu havalarda skuter kullanımlarına izin verilecek mi? Bu konu da oldukça önemlidir.
KULLANICILARIN SİGORTALANMASI
Açıklanan yeni yönetmelikte göremediğimiz fakat birçok insanın kafasında soru
işareti olan kazalara karşı nasıl bir sigorta sistemi olacak? Kullanımı arttıkça birçok hastane acil servisinde skuter ile ilişkili kazalarda yaralanan insanlar görmek kaçınılmaz olacak. Peki böyle bir durumda mağduriyeti kim karşılayacak? Hem kendi mağduriyetinizi hem karşı tarafın mağduriyetini kim karşılayacak? Sigorta şirketlerinin bu araçları hangi kategoriye dahil edip nasıl sigorta edecekleri de belli değil.
DÜNYADAKİ UYGULAMALAR NASIL
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
Ülke genelinde kurallar eyaletlere göre değişiyor. Bazı eyaletlerde motorlu taşıt sınıfına bile girebiliyor, bazı eyaletlerde ise ehliyetsiz kullanmak yasak. Özellikle ulaşım sektöründe her yeni ürünün pazara girişinde yaşanan mevzuat sorunları e-skuter kiralama işinde de yaşandı ve hâlâ yaşanıyor. Pensilvanya ve Delaware eyaletlerinde sokaklar ve kaldırımlar, ikisi de e-skuterler için yasak. 10 eyalette kaldırımlar kesinlikle yasak. Hız sınırı 6 eyalette 16-32 km/h arası, 17 eyalette 32-48 km/h arası olarak belirlenmiş. Örneğin Washington’da skuter kullananların kulaklık takması yasak. Florida eyaletinde yalnızca bisiklet yollarını kullanabiliyorlar.
İNGİLTERE
Caddelerde ve bisiklet yollarında kullanılabiliyor. Kaldırımlar yasak. İngiltere’de kendi eskuterinizi kullanmanız yasak. Polis yakalarsa el koyabiliyor. Kiralamak zorundasınız. Bunun sebebi e-skuterlerin hız sınırlarını kontrol altında tutmak ve fren gibi unsurların kuralların belirttiği şekilde olasını garanti altına almak olarak gösteriliyor. Hız limiti 25 km/h. 16 yaşından küçükler kiralayamıyor ve ehliyet zorunlu.
KANADA
Caddelerde kullanımı yasak. Kaldırımda kullanılmasına izin veriliyor fakat yayaların geçişlerini engellerse ceza kesiliyor. Kaldırımların dışında bisiklet yollarında ve yürüyüş alanlarında kullanılabiliyor. Caddelerin yasaklanmasının sebebi e-skuter kullananları olası kazalardan korumak.
İTALYA
14 yaş ve üstü kullanıcılar kiralayabiliyor. 14-18 yaş arası kask kullanmak zorunda.
ALMANYA
Almanya diğer ülkelerden farklı olarak sigorta zorunluluğu getiriyor. Alman otoritesiDESTATİS tarafından verilen bilgiye göre 2020 yılı içinde e-skuter kaza sayısı 2155 oldu. Bu kazalarda maalesef 5 kişi hayatını kaybetti.
SONUÇ
* Skuter ve bisiklet yollarının uzunlukları artırılmalıdır. Skuter kullanılabilecek yollar olmadan mevcut şekilde skuter için yasa çıkarıp onay vermek, aynı zamanda binlerce kazaya onay vermek anlamına gelmektedir.
* Belli bölgelerde kullanılmasına izin verilmelidir.
* Tüm skuter kullanıcılarına kask takma zorunluluğu getirilmelidir. Eğer bu olmuyorsa 16-18 yaş arasına bütün dünyada olduğu gibi kask takma zorunluluğu getirilmelidir.
* Denetimler yapılmadığı sürece çıkarılmış ya da çıkarılacak hiçbir yönetmeliğin beklenen düzeni sağlaması mümkün değildir.
* Dünyanın en güzel şehirlerinden birisi olan İstanbul bir skuter çöplüğü haline gelmemelidir.
* Skuter kullananların belirli bir eğitim almaları gerekmektedir.
* Bisiklet kiralama gibi skuter kiralamada da araçlar belli bir istasyondan alınıp başka bir istasyona bırakılmalıdır.
* Skuter firmaları GPS üzerinden kalabalık oluşturacak alanlara girişini veya park edilmesini engellemelidir. Kısacası daha düzenli bir kullanım için GPS teknolojisinden daha etkin faydalanılmalıdır.
