Çalışma hayatının en önemli unsuru Sosyal Güvenliktir.
SGK Vatandaşların başkalarına muhtaç olmadan yaşama ihtiyaçlarını gidermek için kurulmuş sistemdir. Bununla birlikte sosyal riskler sonucunda çıkan zararı devlet karşılar. Hastalık ve kaza gibi durumlarda hastanelerden faydalanabilir ve emekli maaşı alabilirsiniz.
Ticari Taksi Şoförlerinin Sigortalılığı ( 4 a)
SGK 4A değişiklik öncesinde SSK kesiminde yer almakta olan ve bir işverene bağlı olarak çalışmakta olan vatandaşlar 4A olarak adlandırılmaktadır.
Taksi, Taksi Dolmuş ve Minibüs esnafı özelinde çalışan sürücülerin 4a SGK lı yapılması SGK Müdürlüklerinde Dosya açılması ile yapılabilmektedir. SGK tarafından verilen şifre ile Muhasebeci veya İşveren online olarak SGK nın internet sitesinden işe giriş bildirgesi verebilmektedir.
4A sigortasında buraya kadar herşey normal gibi gitmekte iken sektörel bakıldığı zaman sektörde çalışan devir hızının fazlalığı ve günlük çalışan sürücü arkadaşların olması ve acil durumlarda özellikle hafta sonları SGK kayıtlarının günü birlik yapılamaması ciddi manada esnafın zarar görmesine neden olmaktadır.
Çalışan sürücülerin İBB çalışma ruhsatına kaydı ile SGK giriş tarihi birbirini tutmadığı gerekçesi ile 2019 yılında SGK tarafından binlerce yüklü miktarda ceza gönderilerek özellikle seçim öncesi esnafın tepkisine neden olmuştur.
4A sigortasında temel unsur maaş olması gerekmektedir. Çalışanın aldığı maaş üzerinden Kıdem Tazminatı ve Emeklilik aylığını doğrudan etkilerken sektörde maaş ödemesi olmadan çalışan arkadaşlar günlük yevmiye üzerinden kazançlarını belirlemektedir.
4A sigortasında çalışanın işsiz kalması durumunda avukatların da telkinleri ve aldıkları vekaletlere ona yakın avukat ismi yazmaları ( vekalet iptali 5000 TL tutuyor ) ile geriye dönüşü zor olan işçi işveren davaları açılmaktadır. Uzun süren Mahkeme Sonucunda gerçeği yansıtmayan maaşlar üzerinden tazminatlar hesaplandığını görüyoruz oysa yukarıda da belirttiğimiz gibi maaş alma durumu söz konusu değildir.
Bir arkadaşımın başına gelen bir olaydan da bahsetmek istiyorum, Taksilerinde çalışan akrabalarını işten ayrılmasına rağmen belirli süre daha SGK 4A kapsamında sigortalı göstermeye devam etmişler, çalışan kredi kartından ödeme güçlüğü çektiğinde tazminatla tehdit edip dava açmış, talepleri arasında tazminat, fazla mesai ve yıllık izin var oysa her yıl düzenli memleketine giden biri işveren facebook hesabından memleketindeki tatil fotoğraflarını mahkemeye ibraz ederek tazminat ödemekten kurtulmuştur.
Son zamanlarda da 4A kapsamında sigortalı çalışan sürücülere ülkemizdeki ekonomik koşulların ağırlaşması nedeni ile sürekli icra takipleri başlatılmaktadır. İcra dairesinin işveren olarak görünen Ticari araç sahibine gönderdiği yazıda maaşından ¼ lük kısmını icra hesabına yatırılması talep edilmektedir oysa yukarda da bahsettiğimiz gibi maaş olayı sektörde söz konusu değildir. Bu gibi durumlarda zaten ekonomik zorluk içinde çalışan sürücü ya işsiz kalmakta yada SGK sız çalışmaya işvereni rica ederek ikna etmeye çalışmaktadır.
8322.03 TAKSİ ŞÖFÖRÜ meslek kodu ile tanımlanan Taksi Şöförlüğü Ne yazıkki sektörde bu tip davalara gerek duyulmaması ve çalışanla işveren i karşı karşıya getirmemek için SGK dan acil sektörel düzenleme bekliyoruz.
Ticari Taksi Şoförlerinin Sigortalılığı (Ek-6)
6111 sayılı Torba Kanunla 1 Mart 2011 tarihinden itibaren ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışanlara belirli şartlarla 5510 sayılı Kanuna eklenen Ek 6 ncı madde kapsamında sigorta olma imkanı getirilmiş olup, uygulamanın tüm ayrıntıları aşağıda yer almaktadır.
Ek-6 kapsamında sigortalı olmak isteyenler / sigortalı olanlar için de aşağıdaki açıklamalar aynen geçerlidir. Sadece bunlar için giriş bildirgesi ve bildirge ekinde verilmesi gereken belgeler farklıdır.
Ek-6 Kapsamında Sigortalı Olma Şartları
Ek 6 ncı madde kapsamında sigortalı olabilmek için;
– 4/1-a (SSK) kapsamında tam süreli çalışmamak ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmamak,
– 4/1-b (Bağ-Kur) ve 4/1-c (Emekli Sandığı) kapsamında sigortalı olmamak,
– İsteğe bağlı sigortalı olmamak,
– 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamında (bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birliklerde) sigortalı olmamak,
– Kendi sigortalılığından dolayı gelir veya aylık (emeklilik – malullük aylığı, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri) almamak, gerekir.
Ek 6 Kapsamında Sigortalı Olabilecek Kişiler
Kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olan;
– Ticari taksi, dolmuş, minibüs, otobüs ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışan şoförler,
– Minibüs, dolmuş gibi toplu taşım araçlarının geliş ve gidiş saatlerini kaydeden, bekleyen yolcuların sıra düzenini sağlayan ve bu araçlara binme işini organize eden değnekçi, kahya, simsar, çığırtkan v.b. isimlerle adlandırılan yönlendiriciler, (Bunlar ücretlerini günlük ya da haftalık olarak dolmuş hattındaki şoförlerden almakta olsalar da 2014/5 sayılı SGK Genelgesine göre bunlar da Ek-6 kapsamında sigortalı olabilirler.)
Ek 6 Kapsamında Sigortalı Olamayacak Kişiler
– Ticari taksi, dolmuş, minibüs, otobüs gibi toplu taşıma araçları sahiplerinin yanında ücret karşılığında tam süreli çalışanlar ile ayda 10 günden fazla çalışanlar Ek-6 kapsamında sigortalı olamazlar, bu durumda olanları araç sahiplerinin 4/1-a (SSK) kapsamında normal işçi gibi sigortalı yapmaları gerekir.
– Kullandığı ticari taksi, minibüs, otobüs, dolmuş gibi toplu taşım aracı kendisine ait olan yani plaka sahibi olan kişi vergi mükellefi olacağından, bunlar 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılırlar, dolayısıyla bunlar Ek-6 kapsamında sigortalı olamazlar.
– Taksi, dolmuş ve minibüslerde şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan edip ilgili kooperatiflere, meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olanlar, esnaf ve sanatkar sicil müdürlüğüne kayıt yaptırmak mecburiyetinde olduklarından, bunlar 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılırlar, dolayısıyla bunlar Ek-6 kapsamında sigortalı olamazlar.
– Şehiriçi toplu taşıma işlerinin ihale yoluyla alınması halinde bu araçlarda çalışan şoförler ek 6 kapsamında sigortalı olamazlar, bunları araç sahiplerinin 4/1-a (SSK) kapsamında normal işçi gibi sigortalı yapmaları gerekir.
– 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereğince hazırlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde araç sahibi dışında başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilenler bu işlerden dolayı vergi mükellefi olacağından, bunlar da 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılırlar, dolayısıyla Ek-6 kapsamında sigortalı olamazlar.
Başvuru – Sigortalılık Giriş İşlemleri
Ek-6 sigortalılığına giriş ve kayıt işlemleri SGK tarafından hazırlanmış olan matbu Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Giriş Bildirgesi ile yapılır. Bu bildirgeye SGK’nın internet sayfasındaki Form ve Dilekçeler bölümünden ulaşılabilir.( esnaf odalarında mevcut)
- Belgenin 14 numaralı bölümünün şoförün çalıştığı ticari araç sahibi veya işleteni tarafından doldurulup onaylanması gerekir.
- Belgenin 15 numaralı bölümünün ise sigortalı olacak kişi;
– Şoför olarak çalışıyorsa belge araç sahibinin üyesi olduğu meslek odası (şoförler odası, minibüsçüler odası, otobüsçüler odası gibi) veya meslek kooperatifi tarafından,
- Belgenin diğer kısımlarının ise sigortalı olacak kişi tarafından doldurulup imzalanması gerekir. Ayrıca sigortalı olacak kişi aynı zamanda işsizlik sigortasına da tabi olmak istiyorsa belgenin altında yer alan “İşsizlik sigortası primi ödemek istiyorum” kısmını, eğer işsizlik sigortasına tabi olmak istemiyorsa “İşsizlik sigortası primi ödemek istemiyorum” kısmını işaretlemesi gerekir.
Bu şekilde doldurulup tamamlanmış olan giriş belgesi şoförlük mesleğinin yapıldığı yerdeki SGK Müdürlüğüne teslim edilir veya posta yoluyla gönderilir.
Giriş belgesiyle birlikte, sigortalı olacak kişi ile araç sahibi arasında imzalanmış olan kısmi süreli iş sözleşmesinin, yetki belgesi, rüsum, yol güzergahı, toplu taşıma işinde kullanılan aracın plakasına ait bilgi ve belgelerin de SGK’ya verilmesi / gönderilmesi gerekir.
Sigortalılığın Başlangıcı ve Sona Ermesi
- Ek 6 kapsamında sigortalı olanların sigortalılığı, yukarıda belirtilen giriş bildirgesinin eksiksiz bir şeklide doldurulup ilgili yerlere onaylatılıp SGK’ya verildiği tarihte başlar.
- Ek 6 kapsamında sigortalı olanların sigortalılığı;
– Kişinin 4/1-a (SSK), 4/1-b (Bağ-Kur) veya 4/1-c (Emekli Sandığı) kapsamında uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışmaya başlaması,
– İsteğe bağlı sigortalı olması,
– Toplu taşıma aracı sahibinin yanında ayda on günden fazla çalışması,
– Çalıştığı işten ayrılması,
– Ölümü,halinde sona erer.
Ayrıca, ek 6 kapsamında çalışanların sigortalıkları işten ayrıldıklarının kendileri veya bunları çalıştıran kişilerin/işverenlerin bildirimi halinde de sona erdirilir.
4/1-a (SSK) kapsamında çalışmaya başladığı için ek-6 sigortalılığı sona erdirilen kişinin, çalıştığı işyerinden sigorta çıkışının verilmesi yani 4/1-a (SSK) kapsamındaki sigortalılığının sona ermesi halinde, kişinin kendisi veya işvereni tarafından ek-6 sigortalılığının sona erdirilmesine yönelik herhangi bir talep de yoksa, kişinin SGK’daki dosyasına bakılır, eğer araç sahibi ile arasında yaptığı kısmi süreli sözleşmede sözleşme bitiş tarihi yoksa, bu durumdaki kişinin tekrar başvuru yapma şartı aranmadan ek-6 sigortalılığı tekrar başlatılır.
Emekli Olan Şoförlerin Durumu
Emekli olan şoförün taksi, minibüs, otobüs, dolmuş gibi herhangi bir toplu taşıma aracında çalışması halinde, araç sahibi yanında 10 günden az ya da fazla çalışması olup olmadığına veya başka bir işyerinde sigortası olup olmadığına bakılmaksızın, çalıştığı araç sahibi tarafından sosyal güvenlik destek primine tabi olarak SGK’ya bildirilmesi ve araç sahibi tarafından her ay bu şoför adına SGK’ya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi gerekir.
Birden Fazla Araçta Çalışanların Durumu
Ay içerisinde birden fazla toplu taşıma aracı sahibinin yanında çalışan veya bir araçta çalışıyorken yeni bir toplu taşıma aracı sahibinin de yanında çalışmaya başlayan şoförün, her bir araç sahibiyle yapmış olduğu kısmi süreli iş sözleşmesini SGK’ya vermesi gerekir. Ancak, bu durumdaki şoför her bir sözleşme için ayrı ayrı prim ödemez, sadece aylık 30 gün karşılığı olan primi öder.
Ticari Araç Sahiplerinin Sorumluluğu
Ticari araç sahipleri tarafından on günden az çalıştırılan şoförlerin ek 6 ncı madde kapsamında sigortalı olması durumunda on günden az çalışılan süre için ticari araç sahibi tarafından SGK’ya başka bir bildirim yapılması gerekmez. Eğer şoför araç sahibinin yanında ayda 10 gün veya daha fazla süreyle çalışıyorsa bu durumda araç sahibinin şoförü normal sigortalı olarak SGK’ya bildirmesi gerekir, artık ek-6 sigortalılığı geçersiz hale gelir.
Aynı şekilde emekli olan şoförü ticari aracında çalıştıran araç sahibinin, şoförü 10 günden az veya fazla çalışmasına bakmaksızın, sosyal güvenlik destek primine tabi olarak SGK’ya bildirmesi gerekir.
Aracında çalışan şoförün Ek-6 kapsamında sigortalılığı başlatılmamışsa, şoför ayda 10 günden az çalışıyor olsa bile, bu şoförün herhangi bir şekilde araçta çalıştığını tespit edilmesi, SGK’ya bildirilmesi, herhangi bir ihbar – şikayet olması halinde o şoför sigortasız çalıştırılan işçi statüsünde değerlendirilir ve araç sahibine SGK tarafından gerekli yaptırım ve cazlar uygulanır.
Bu tespitten sonra araç sahibi Ek-6 kapsamında şoförün sigortalılığını başlatsa bile, bu sigorta geriye dönük geçerli olmaz, uygulanan cezalar kaldırılmaz.
Geriye Dönük Ek-6 Sigortası Yaptırılabilir mi ?
Ek-6 sigortalılığı giriş bildirgesinin eksiksiz doldurulup, ilgili yerlere onaylatıldıktan sonra eklerindeki belgelerle SGK’ya verildiği tarihte başlatıldığından, geriye dönük Ek-6 sigortalısı olmak, geriye dönük Ek-6 sigorta kaydı yaptırmak mümkün değildir. Hatta giriş bildirgesi eksik doldurulmuşsa, onaylatılması gereken yerlere onaylatılmamışsa, ekinde verilmesi gereken belgeler eksik verilmişse bu durumda verilen bildirge, dolayısıyla yapılan başvuru geçersiz sayılır, sigortalılık başlatılmaz.
Şehir İçi Toplu Taşımaya Ait Ticari Araçlar Dışında Çalışan Şoförlerin Durumu – Özel Şoförlerin Durumu
Ek-6 kapsamındaki sigortalılık sadece taksi, dolmuş, minibüs, otobüs gibi ticari toplu taşıma araçlarında çalışanlar için geçerli olup, kendi şahsi aracında veya işyerine ait araçta şoför çalıştıran kişinin bu şoförü normal işçi gibi SGK’ya sigortalı olarak bildirmesi gerekir.
Ticari taksi, dolmuş, minibüs, otobüs ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçları dışında kalan ve ticari araç olarak nitelendirilen panelvan, kamyonet, kamyon, tır, otobüs gibi araçlarda çalışan şoförler de Ek-6 kapsamında sigortalı olamaz. Bu araçlarda çalıştırılan kişilerin de araç sahipleri / işleticileri tarafından normal işçi gibi sigortalarının yapılması gerekir.
Aynı şeklide nakliye araçlarında, şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan otobüs ve minibüs gibi araçlarda, şirket – vakıf – dernek – kooperatif gibi tüzel kişiliklere ait araçlarda, personel veya öğrenci taşımacılığı yapılan araçlarda çalıştırılan şoförlerin de işverenleri tarafından sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeleri gerekir. Bu durumdaki şoförler de ek-6 kapsamında sigortalı olamazlar.
Prim Ödeme Yükümlüsü ve Ödenecek Prim Tutarları
Ek-6 kapsamında sigortalı olanlar isteğe bağlı sigortalılar gibi sigorta primlerini kendileri ödemekle yükümlüdürler. Bunları çalıştıran araç sahiplerinin primlerin ödenmesiyle ilgili hiçbir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Primleri araç sahibinin ödüyor olması bu durumu değiştirmez.
Her aya ait sigorta priminin takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi gerekir. Yasal süresi içinde ödenmeyen primlere 5110 sayılı Kanunun 89 uncu maddesi gereğince ödenme tarihine kadar gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanır.
Ek-6 kapsamındaki sigortalılardan, kendi belirleyecekleri prime esas kazançları üzerinden yüzde 20 malullük – yaşlılık – ölüm sigortası primi, yüzde 12,5 genel sağlık sigortası primi alınır. Ayrıca giriş belgesinin altında yer alan “İşsizlik sigortası primi ödemek istiyorum” kısmını işaretlemiş olanlardan yüzde 3 işsizlik sigortası primi alınır. Sigortalı ayrıca kendisi bir tercihte bulunup SGK’ya farklı bir prime esas kazanç bildirmemişe, bunların primi aylık brüt asgari ücret üzerinden tahakkuk eder. Asgari ücret alt sınırdır.
Bu kapsamdakilerden 2019 yılı sonuna kadar her ay için 26 gün üzerinden prim alınacak olup, bu ödeme aylık 30 gün üzerinden değerlendirilmektedir. Bunlardan; 2020 yılında aylık 27 gün üzerinden, 2021 yılında aylık 28 gün üzerinden, 2022 yılında aylık 29 gün üzerinden, 2023 yılında ise aylık 30 gün üzerinden prim alınacak ve herhangi bir yasal değişiklik olmazsa bu 30 olarak sabitlenecektir. Bu tarihten sonra Ek-6 kapsamında sigortalı olanlar her ay 30 gün üzerinden prim ödeyeceklerdir.
Ek-6 kapsamında sigortalı olanların ödeyeceği güncel prim tutarları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| İşsizlik Sigortasına Dahil Olmayanlar İçin | ||
| Dönem | Aylık Kazanç Alt Sınırına (Asgari Ücrete) Göre Ödenecek Aylık Prim | Aylık Kazanç Üst Sınırına Göre Ödenecek Aylık Prim |
| 01.01.2019 31.12.2019 | 720,62 TL | 5.404,62 TL |
| 01.01.2018 31.12.2018 | 549,66 TL | 4.122,45 TL |
| İşsizlik Sigortasına Dahil Olanlar İçin | ||
| Dönem | Aylık Kazanç Alt Sınırına Göre Ödenecek Aylık Prim | Aylık Kazanç Üst Sınırına Göre Ödenecek Aylık Prim |
| 01.01.2019 31.12.2019 | 787,13 TL | 5.903,51 TL |
| 01.01.2018 31.12.2018 | 600,39 TL | 4.502,93 T |
Sağlık Yardımlarından Yararlanma Durumu
Ek-6 kapsamında sigortalı olanlardan her ay genel sağlık sigortası primi de alındığından, daha doğrusu her ay ödenen primin bir kısmı genel sağlık sigortasına ait olduğundan, bu kapsamda sigortalı olanlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık yardımlarından yararlanırlar.
Ancak bunların ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, genel sağlık sigortasından yararlanabilmesi için;
– Sağlık hizmeti sunucusuna başvurulan tarihten önceki son bir yıl içinde sigortalının en az 30 gün sigortalılığı (30 prim günü) olması,
– Sağlık hizmeti sunucusuna başvurulan tarihte Kanunlara göre tecil ve taksitlendirerek tecil ve taksitlendirmeleri devam edenler hariç sigortalının 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması gerekir.
Ek-6 Kapsamındaki Sigortalıların Statüsü ve Emeklilik Şartları
Ek-6 kapsamında sigortalı olanlar 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılırlar, bunlar işyerlerinde çalışan sigortalı işçilerle aynı statüye, dolayısıyla bunlar da sigortalı işçilerle aynı emeklilik şartlarına tabidirler.
İş Kazası ve Rapor Parası Alma Haklarından Yararlanamazlar
Ek-6 kapsamında sigortalı olanlar her ne kadar sigortalı işçilerle birlikte aynen 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılsalar da bunlardan kısa vadeli sigorta (iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası) kollarına ait prim alınmadığından, bunlar iş kazası ve meslek hastalığı haklarından yararlanamazlar, hastanede yattıkları veya rapor aldıkları günler için geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) alamazlar.
İşsizlik Maaşı Alabilirler
Ek-6 kapsamında aynı zamanda işsizlik sigortası primi de ödeyenlerden işten ayrılanlar, şartları taşımaları halinde işsizlik maaşı alabilirler. Ancak, İşsizlik sigortasına tabi olmayı isteyenlerin, sigortalı ve işveren hissesi oranındaki işsizlik sigortası primini ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödememeleri halinde, o aya ait işsizlik sigortası primini ödeme hakları düşer.
Değerli okuyucularımız;
Toplu Taşıma Sektöründe kayıt dışılığı önlemek ve 4A sigortasının sektöre uyarlanmasına kadar SGK dan bana göre talebimiz, ek-6 sigortasında “10 günden az çalışanlar “ ibaresinin kaldırılmasıdır.
Aslolan SGK sız kayıtdışı çalışanın olmadığı Müşteri Memnuniyeti ve Sürücü güvenliğinin ön plana çıkarılmasıdır.
Aynı araçtan ekmek yiyen araç sahibi ile sürücü arkadaşımız neden karşı karşıya gelsin ki ?
